مهندس : مجتبی رضوانی

پروژه کویر سبز ایران  

Home
About us
Documents & Research

Photos

Books & Journals
Maps & Directions
News
Contact us
Leave Your Comments
آموزشکده کویر سبز-Online Education 

اخبار جهانی انرژی-World News Energy

نقشه - Google Map
نقشه - MyGeoPosition
 

The largest irrigation Project in the world

Bringing Water To The Deserts Of Iran

بزرگ ترين درياچه جهان

بزرگ ترين درياچه جهان كه در اصطلاح آن را دريا مى نامند درياچه مازندران است. اين درياچه از درياچه سوپريور كه دومين درياچه بزرگ دنيا است ۵ برابر وسيع تر است و عمق آن از شمال به جنوب افزايش مى يابد. عمق اين درياچه در ناحيه شمالى به طور متوسط كمتر از ۱۰ متر، در بخش ميانى بين ۱۸۰ تا ۷۸۸ متر و در بخش جنوبى كه آب هاى ساحلى ايران را تشكيل مى دهد به ۹۶۰ تا ۱۰۰۰ متر مى رسد. تا عمق ۱۰۲۵ مترى نيز در ناحيه جنوبى اين درياچه گزارش شده است .

جهت جريان آب اين درياچه از سمت شمال غرب به جنوب شرق است. همين جهت جريان و عمق زياد آب در سواحل ايران كه باعث كندى حركت جريان مى شود منجر به تجمع انواع آلودگى هاى اين درياچه در سواحل ايران به ميزانى بيش از سواحل ساير كشورها مى شود .

درياى مازندران دريايى بسته است و خروجى عمده اى جز تبخير ندارد. در اين گونه محيط هاى آبى بسته اهميت كنترل آلودگى ها به مراتب بيش از منابع آبى است كه جريان خروجى ديگرى به جز تبخير نيز دارند. آمار نشان مى دهد كه نزولات جوى در سال هاى اخير روى درياى مازندران ۵۰ ميلى متر افزايش داشته و تبخير از سطح آن حدود ۴۰ ميلى متر كاهش داشته است. با توجه به حساسيت سطح آب درياى مازندران نسبت به تبخير و بارندگى شايد يكى از دلايل افزايش سطح آب درياى مازندران نيز همين پديده باشد .

درياچه مازندران توسط ۵ كشور ساحلى احاطه شده است. اين كشورها از نظر موقعيت جغرافيايى بين اروپا و آسيا واقع شده و همين امر موقعيت ترابرى ويژه اى براى درياى مازندران به وجود آورده است .

اين درياچه در حقيقت شاهراه ارتباطى كشورهاى شمال به شرق آسيا و هند است. مسير ترانزيت كالاى شمال جنوب (Nostrac) از شهر هلسينكى فنلاند شروع شده و پس از عبور از خليج فنلاند و بنادر و سرزمين هاى داخلى روسيه به طرف درياى مازندران و پس از عبور از خليج فنلاند و بنادر ايرانى درياى مازندران به خليج فارس مى رسد و با كشورهاى شبه قاره هند و سواحل جنوبى خليج فارس ارتباط برقرار كند .

راه ترانزيت شرق _ غرب (كريدور ترانس قفقاز) نيز يكى ديگر از مسيرهاى ترانزيتى مهم اين درياچه است. مسير شرق _ غرب به وسيله خطوط كشتيرانى از درياى مازندران گذشته و بنادر باكو، تركمن باشى و اكتائو را به هم متصل مى كند. نقشه هاى ۲ _ ۱ و ۳- ۱ اين مسيرهاى ترانزيتى مهم را نشان مى دهند. كارشناسان، درياى مازندران را بعد از خليج فارس و سيبرى سومين منطقه از نظر ذخاير عظيم نفت و گاز مى دانند. چگونگى بهره بردارى از اين منابع توسط كشورهاى حاشيه درياى مازندران به دليل عدم توافق عمومى در زمينه رژيم حقوقى اين دريا مبهم بوده و مى تواند عامل مشكلات متفاوتى باشد. رقابت كمپانى هاى متعدد غربى و چندمليتى و سرمايه گذارى هاى هنگفت آنان براى شناسايى، اكتشاف و بهره بردارى از اين منابع، بيانگر اهميت قابل توجه اين منابع است .

ایران نيز در اطراف منطقه انزلى و به مقدار كمتر در قسمت هاى شرقى فلات قاره ۱۸ حوزه نفتى شناسايى كرده است اما شرايط بهره بردارى از اين حوزه هاى نفتى بسيار دشوار است. اين دريا، محيط زيست گرانبها ترين ماهى هاى دنيا است. در بخش جنوبى درياى مازندران و رودخانه هايى كه به آن مى ريزند يعنى سواحل مربوط به ايران ۷۸ گونه و زيرگونه ماهى يافت مى شود. درياى مازندران يكى از منحصربه فردترين اكوسيستم هاى آبى جهان بوده كه محيطى مناسب براى زندگى و رشد مرغوب ترين ماهى هاى خاويارى جهان است. ۹۰ درصد صيد ماهيان خاويارى مختص به اين دريا است 

مطالعات انجام شده، عواملى نظير آلودگى هاى وارده به درياى مازندران از طريق رودخانه هايى كه از سمت خشكى به دريا جريان دارند را يكى از علل آلودگى اين دريا و كاهش ماهيان شيلاتى مى دانند. رود ولگا و رودخانه هاى غرب آن كه از جمهورى آذربايجان سرچشمه مى گيرند موجب هشتاد درصد از آلودگى هاى اين دريا است. از ديگر عوامل آلودگى درياى مازندران كه عمدتاً منشاء دريايى دارد، عمليات بهره بردارى و اكتشاف منابع نفت و گاز است. سالانه پانزده هزار تن نفت فقط از حوضچه هاى نفتى جمهورى آذربايجان وارد اين درياچه مى شود. صيد بى رويه، رشد بى رويه شيوه صيادى دام گستر در بعد از انقلاب، تخريب تالاب هاى منطقه، تخريب محيط طبيعى رودخانه هاى محل تخم ريزى ماهيان در اثر اجراى طرح هاى بدون ارزيابى زيست محيطى و نيز آلودگى هاى وارده از جانب خشكى به دريا را مى توان ذكر كرد. همه عوامل فوق موجب شده است كه ميزان صيد هفتصدهزار تن در سال ۱۳۱۲ به پانصد هزار تن در حال حاضر برسد .

كيفيت آب مناطق ساحلى در اندازه گيرى هاى انجام شده از ناپاك تا شديداً آلوده متغير است. در ۲۳ منطقه كه اندازه گيرى در آنها انجام شده است، ۷ منطقه ناپاك، ۴ منطقه ناپاك تا آلوده، ۱۰ منطقه آلوده، ۱ منطقه خيلى آلوده و ۱ منطقه نيز خيلى آلوده تا آلودگى شديد در مناطق ساحلى مشاهده شده است .

نتايج اين تحقيق نشان مى دهد آلودگى مناطق ساحلى شديدتر از آلودگى محيط آبى درياى مازندران است. اين پديده دليل قانع كننده بر اين مهم است كه آلودگى هاى ناشى از خشكى هاى ساحلى و نيز فعاليت هاى اكتشاف و استخراج در مناطق ساحلى عمده ترين عامل آلودگى درياى مازندران است. آلوده ترين مناطق ساحلى بندر باكو و سومگائيت متعلق به جمهورى آذربايجان و كم آلوده ترين سواحل، مناطقى عمدتاً واقع در سواحل روسيه ا

 "تغيير سطح آب درياي مازندران

همايش بين‌المللي "تغيير سطح آب درياي خزر" در شهر بندري "آكتاو" قزاقستان برگزار شد.  به گفته راديو دولتي قزاقستان ، در اين همايش دو روزه دانشمندان در رشته‌هاي بيولوژيك ، معدن شناسي ، آبزي شناسي و محيط زيست از قزاقستان ، انگليس،ايران روسيه، آذربايجان، آلمان و كانادا حضور دارند.  در اين همايش اطلاعات تاريخي مربوط به درياي خزر ، شكل‌گيري خط ساحلي دريا، مشاهدات سالهاي اخير درباره تغيير سطح دريا و تاثير بالارفتن سطح دريا در سالهاي ۱۹۹۱تا ۹۵در ساحل استان "منگيستاو" قزاقستان مورد بررسي و تبادل نظر قرار گرفت. 

  براثر بالارفتن آب درياي خزر در سالهاي دهه ۹۰قرن گذشته ميلادي در ساحل استان منگيستاو قزاقستان، حدود يكهزار چاه نفت زير آب رفت كه نشت نفت از چندين چاه، جانداران درياي خزر را در معرض خطر جدي قرار داده است.

  دریای کاسپین: این نام در بسیاری از زبان‌های جهان برای اشاره به این دریاچه به‌کار می‌رود.

جوامع مردم‌شناسی در جهان این دریا را در انگلیسی به نام کاسپین می‌شناسند

دریای خزر: این نام جعلی و نام قومی غارتگر ، بربر  ستیزه جو و غیر ایرانی که در بین شمال غربی دریا و دریای سیاه سکونت داشتند و به دین یهودیت گرویده بودند.

 رواج امروزی دریای خزر به طور کلی به زمان اشغالگری روس‌ها در دوره قاجاریه  و کوتاه سازی دست ایرانیان  از این دریا برمی گردد.

 ویژگی‌ها

جهت جریان آب این دریاچه از سمت شمال غربی به جنوب شرقی است. همین جهت جریان و ژرفای زیاد آب در کرانه‌های ایران که باعث کندی حرکت جریان می‌شود منجر به تجمع انواع آلودگی‌های این دریاچه در سواحل ایران به میزانی بیش از کرانه‌های دیگر کشورها می‌شود.

 این دریاچه راه به دریای آزاد ندارد. در زمان حال ارتفاع سطح آب آن نسبت به سطح متوسط آب دریا های جهان 26.7 متر پائینتر می باشد. سطح آن بالغ بر 386400 کیلومتر مربع و حجم آب موجود در آن 78700 کیلو متر مکعب است.

 دریای کاسپین را می توان به سه بخش تقسیم نمود. بخش شمالی آن که سطح آن شامل 25 در صد کل سطح دریا می گردد .بخش میانی و بخش جنوبی که هریک حدود 37 درصد از سطح این دریا را تشکیل می دهند. در حالیکه فقط نیم در صد از حجم آب دریا در بخش شمالی و33.9 در صد حجم آب در بخش میانی و باقیمانده حجم آب یعنی 65.6 در صد در بخش جنوبی قرار دارد. این اختلاف حجم آب در بخش های مختلف دریای کاسپین نشان دهنده این حقیقت است که در بخش شمالی میانگین عمق آب دریا بسیار کم و در بخش میانی عمق آب حد اکثر 500 متر ولی در بخش جنوبی، حد اکثر عمق به 1025 متر می رسد.

 مجموعاً آب بالغ بر 130  رودخانه کوچک و بزرگ وارد این دریا می شوند. بزرگترین این رودها عبارت است از رودخانه " ولگا".

بیش از 90 در صد آب وارده به دریای خزر از طریق 5 رودخانه بزرگ به نامهای   Volga, Kura, Terek, Ural, و  ulka  است.

 در بخش میانی در شرق دریای مازندران که در حال حاضردر کشور ترکمنستان قرار گرفته است خلیج بزرگی بنام “ Kara Bogaz Gol” وجود دارد بعلت عمق بسیار کم این خلیج و وشرایط جوی کویری آن میزان تبخیر آب سالیانه بسیار زیاد به طوریکه هر سال باعث می گردید که حدود 30 کیلومتر مکعب از آب دریا تبخیر شود، در نتیجه این تبخیر زیاد سطح آب دریا هر سال حدود 4 الي 7سانتیمتر پائین تر می رفت. به طوري كه در سال 1932ارتفاع سطح آب برابر با منهای 26.2 متر ودر سال 1977 این سطح به منهای 29.2 تقلیل یافت.

 ذخایر نفتی مناطق دریای مازندران برابر تخمین های منتشر شده بین 17 - 129   میلیارد بشکه برآورد شده است. این ارقام در مقایسه با ذخایر نفت آمریکا که 22 میلیارد ودریای شمال 17 میلیارد است، اهمیت آن بوضوح بیشتری ملاحظه می شود.

( برابر برآوردهای منتشر نشده گفته شده است که ذخایر نفتی مناطق دریای مازندران را تا میزان 639 میلیارد بشکه تخمین زده اند.)

 از 236 میلیارد بشکه نفتی که ممکن است در حوزه دریای کاسپین وجود داشته باشد، سهم ایران حدود 15.1 میلیارد

آذربایجان         39

قزاقستان          132

ترکمنستان        39.7

ازبکستان          2.59

و کل ذخایر گازی آن منطقه بالغ بر 260 هزار میلیارد فوت مکعب است

كوير مركزي ايران (به نامهاي چاله كوير، دشت كوير و كوير نمك هم شناخته ميشود) چاله زمين‌شناسى مثلث شکل ناموزون است که ضلع قاعده آن کوه‌هاى طبس تا کوه‌هاى سبزوار در مشرق و دو ضلع آن يکى از ارتفاعات جنوبى البرز شرقي و کوه‌هاى سمنان تا سبزوار در شمال ضلع ديگر ارتفاعات تفرش و کاشان و کوه‌هاى انارک و جندق در جنوب مى‌باشد. در داخل اين چاله دو حوضه يکى مسيله در مغرب و حوضه ديگر موسوم به دشت کوير در مشرق قرار دارد. کوير مرکزی نمک در بزرگ‌ترين منطقه بيابانى ايران واقع شده است. طول شرقى غربى آن حدود ۶۰۰ کيلومتر و عرض آن از شمال به جنوب بين 150 تا 400 کيلومتر است و وسعت آن بين ۵۰ تا ۶۰ هزار کيلومتر مربع مى‌باشد. بدليل وسعت منطقه و تفاوتهاي ساختاري مناطق غربي، شرقي و مركزي كوير مركزي ايران، اين گفتار به بررسي قسمتهاي مركزي از جنوب تا شمال كوير خواهد پرداخت. براي بررسي مناطق غربي به گفتار ريگ جن مراجعه فرماييد. حوضهٔ کوير مرکزی از پست‌ترين نقاط فلات داخلى ايران محسوب مى‌شود. در مناطق پست کوير نمک کوه‌هاى منفردى وجود دارد که جنس آن از کنگلومرا و گرانيت مى‌باشد که احتمالاً بر اثر حرکات تکتونيکى ارتفاع پيدا کرده و چون جنس سختى دارند در مقابل فرسايش مقاومت بيشترى نشان مى‌دهند. از نظر ساختمانى کوير نمک با کوير لوت تفاوت بسيار دارد چه چاله لوت حفره‌اى است که در اثر شکستگى طبقات زمين احداث شده در حالى‌که کوير نمک يک چاله بزرگ زمين‌شناسى مى‌باشد. عمده پهنه كوير دارای رسوبات نمکی فراوان می باشد که عمده ی رسوبات و مواد فرسایشی آن از دامنه های فرسایش یافته البرز شکل گرفته است
قسمت اعظم مركز کوير نمک پوشيده از خاكهاي رسي نمكي مي باشد كه در اثر بارشهاي پراكنده سطحي بسيار سخت و نا منظم شده اند. در قسمتهاي جنوب و مركزي كوير، پلتفرمهاي نمكي (درياچه هاي نمك) قابل مشاهده هستند. در زير اين لايه هاي سطحي لجن چربي به رنگهاي قهوه اي تيره و در مواردي سبز قابل مشاهده است كه در اثر جذب حرارت خورشيد و فشار لايه هاي موازي در قسمتهايي از كوير بر روي زمين آمده و خشك شده است كه به كوير طبقه شهرت دارند. علت ایجاد اشکال تیز و انفجاری نمک سیاه در این منطقه به اين دليل است كه نمک سفید اشعه مادون قرمز خورشید را از خود عبور میدهد. بهترین سطح برای جذب این اشعه لجنهای سیاه رنگ لایه های زیرین است. این لجنها در اثر جذب این اشعه گرم می شوند و حالت انبساطی پیدا کرده و با فشاری که بر لایه های سطحی می آورند باعث شکسته شدن لایه های سطحی و خروج آنها از زمین به سطح کویر می شوند. این لجنهای سیاه پس از خشک شدن در اثر فرسایش بادی و باران اشکال تیز و برنده ای تشکیل میدهند که عملا حرکت خودرو و چهار پایان بر روی آنها را غیر ممکن می کند. همچنين در مرز فاصله قسمتهاي بياباني و كويري خاكهاي زرد رنگي وجود دارند كه به گل زرد شهرت دارند و عموما از تركيبات گوگردي هستند. وجود بافتهاي مورد اشاره تنوع اكلو‍ژيكي منحصر به فردي را به اين كوير داده است كه ميتواند براي جذب گردشگر بسيار مناسب باشد.


در حاشيه جنوبي كوير، زمينهاي بياباني عمدتا پوشيده از تپه هاي ماسه اي برخان و تپه هاي ماسه ای هرمی و پوشش گياهي تيپيك مناطق بياباني ايران از قبيل گز، تاق، اشنان، اسكنبيل، دم گاوي، نسي، قيچ، اسپند، درمنه و ...(برای آگاهی از پوشش گیاهی کویر کلیک کنید) است. همچنين در ابتداي حوزه كوير بوته هاي پراكنده اشنان قابل مشاهده است. با افزايش درصد نمك موجود در خاك هيچگونه گياهي قابل مشاهده نيست. در حاشيه شمالي كوير گنبدهاي نمكي و زمينهاي آبرفتي بوفور يافت ميشوند. به اعتقاد زمين شناسان کویر مركزي ايران در زمانهای گذشته دریای کم عمقی به نام تتیس بوده است که در مرور زمان و به علت گرمی هوا و تغييرات اقليمي خشک شده است. درياچه هاي خزر و آرال بقاياي آن دريا بزرگ بوده اند. در حاشیه شرقی این کویر در نزدیکی شهر بجستان روستایی به نام یونسی وجود دارد که ساکنین آن معتقدند یونس پیامبر(ع) در این دریا توسط نهنگ بلعیده شده است . وجود رسوبات لایه ای در کویر همچنين وجود مناطقي همچون فسيل آباد در منطقه پارك ملي كوير كه پوشيده از فسيل هاي ريز درشت ماهي هاي مختلف است ميتواند صحت اين ادعا را اثبات كند.

وجه تسميه كوير

دقیقا مشخص نیست که واژه کویر از چه زمانی وارد زبان پارسی شده است . بعضی معتقدند که کویر ریشه ای از کلمه کبیر عربی به معنای بزرگ دارد و دشت کویر به معنای دشتی بزرگ و پهناور است .از دیگر کلماتی که می تواند ریشه اصلی واژه کویر باشد می توان به گور یا کور اشاره کرد . از آنجایی که این منطقه در زمانهای گذشته دارای گله های گور آسيايي بوده است (متاسفانه در سالهاي اخير هيچگونه گوري در منطقه كوير مركزي مشاهده نشده است) و کور در زبان ساسانی به معنای ساده است می توان به این نتیجه رسید که کویر از ریشه ساسانی کلمه کور گرفته شده است . همچنین کپه یا کفه در پارسی پهلوی به معنی فنجان یا کاسه بوده است و از آنجا که کویر مانند کاسه ای محصور به کوه ها است، می تواند وجه تسمیه کویر باشد . از دیگر کلمات می توان به کفره اشاره کرد که ریشه عربی دارد و کماکان در صحاری آفریقا به کویرهای آن اتلاق می شود .

پوشش گياهي و جانوري

در قسمتهاي مركزي كوير مركزي هيچگونه چشمه آب تلخ و يا شيريني قابل مشاهده نيست (در منطقه ريگ جن در غرب كوير مركزي و همچنين مناطق شرقي كوير چشمه هاي پراكنده اي قابل مشاهده است كه عموما داراي آبي تلخ مزه هستند) بدليل عدم وجود منابع آب شيرين و گياه در گستره كوير اين منطقه فاقد پوشش جانوري مقيم است. در حاشيه جنوبي كوير و در مرز بيابان پوشش جانوري شامل خرگوش، گربه شني، روباه شني، جبير، جرد، سارگپه، شاهين، مگس گير، چك كاكلي، تير مار، شتر مار، مار جعفري، آگاماي سروزغي، دم سياه و عربي و انواع عقرب شامل عقرب طلايي، سياه و جرار و در ارتفاعات كل، بز و جبير قابل مشاهده است. (برای آگاهی از پوشش جانوری کویر کلیک کنید)


آب راه ها و ارتفاعات كوير

بدليل شيب غربي شرقي كوير تمامي آب راه ها، رودخانه هاي فصلي و مسيلها جهتي غربي شرقي دارند. 3 رودخانه عمده در اين كوير قابل مشاهده است. 2 رودخانه در قسمت جنوبي كه از ارتفاعات پراكنده اطراف ريگ جن همچون كوه زرومند و ملا هادي و ارتفاعات جنوب مصر سرچشمه گرفته و 1 رودخانه در قسمت شمالي كه از ارتفاعات سمنان و ارتفاعات شمال معلمان سرچشمه گرفته و به كوير ميريزند. همچنين مسيلهاي فصلي نيز كه از ارتفاعات جنوب محمد آباد كوره گز و عروسان تغزيه ميشوند در مركز كوير وارد 2 آبراه جنوبي ميگردند. در كل گستره پهنه كوير هيچگونه كوه و يا تپه اي قابل مشاهده نيست. كوير پهنه صاف و همواري است كه فاقد هرگونه ارتفاع قابل توجهي است. ارتفاع متوسط كوير 720 متر از سطح آبهاي آزاد است و ميانگين بارش سالانه كمتر از 10 ميليمتر است.


دماي هوا

میزان دمای هوا در گرمترین زمان در روز (ماه تیر) به حدود 50 درجه و در شب در حدود 25 تا 30 درجه میرسد . این اختلاف فاحش دما باعث خرد شدن کامل سنگها (گریه سنگ) می شود. در فصول سرما میزان دما در روز در حدود 13 تا 17 درجه ور در شب در حدود 0 تا 7- می باشد . در حاشيه كوير و در نزديكي ريگزارها دماي هوا به طرز چشمگيري در طول روز افزايش مي يابد .


آثار باستاني و تاريخي

از نقطه نظر تاريخي بغير از چند آب انبار پراكنده كه در مسيرهاي عبوري از عرض كوير قرار داشته آثار باستاني قابل مشاهده اي در پهنه اين كوير شناسايي نشده است. از آب انبارهاي باستاني در اين منطقه ميتوان به آب انبارهاي سر كوير، ميانه و دولاشي اشاره كرد كه همگي در حاشيه محور ارتباطي معلمان به جندق واقع شده اند. در مناطق بياباني حاشيه كوير آثار باستاني مختلفي به چشم ميخورد. ناحیة بیابانک ناحیه ای قدیمی (تقریباً برابر با بخش خور و بیابانک امروزی ) در حاشیة جنوبی دشت کویر که در گذشته بر سر راه اصفهان (نایین ) به خراسان (نیشابور) قرار داشته است . نشانه هایی از مسکونی بودن این منطقه پیش از اسلام وجود دارد، از جمله مي توان به آتشکده ای درحاشيه روستاي مهرجان اشاره كرد. همچنين، شهر جندق در این منطقه به زندان و تبعيدگاه انوشیروان دادگر معروف بوده است و گنبدی قدیمی به نام هشت درب متعلق به دوره ساسانیان در آن خودنمايي ميكند.


پيش از قرن هشتم ، اطلاعات چندانی از این ناحیه در دست نيست ولی در دوره صفویه ، شاه عباس اول از همین راه عازم مشهد شد و در مسیر خود به شنهای روان برخورد و دستور داد تا برای راهنمایی مسافران ستونهای آجری در این ریگزار برپا کنند. ستونهايي كه كماكان در قسمتهايي از كوير مركزي قابل مشاهده هستند (مسير روستاي عروسان به طرود). به دستور او برای آسایش زوار مشهد رضوی نيز مزرعه و رباطی احداث کردند که به مزرعة عباس آباد معروف است . در 1007 نیز سپاهیان وی از همین مسیر به خراسان رفتند.


به دلیل محصور بودن این منطقه در کویر بسیاری از آداب و رسوم قدیمی ايرانيان باستان در اين منطقه محفوظ مانده است ، از جمله بزرگداشت آخرین شب ماه اسفند، معروف به شب بی بی هور که اهالی معتقدند در این شب فرشته برکت به خانه آنها فرود می آید و بر برکت آنها می افزاید. همچنین تا دهه های اخیر جشن سده در این ناحیه مرسوم بود و در خور و برخی روستاها با افروختن آتش این روز را جشن می گرفتند.


از آثار باستانی و تاریخی این منطقه قلعه روستاي بیاضه (نارنج قلعه ) به سبک دورة ساسانی است . زیربنای این قلعه حدود هزار مترمربع است . داخل قلعه اتاقکها و راهروهای پیچ در پیچ در پنج طبقه دیده می شود که سابقاً انبار غله بوده است . در کنار دیوار قلعه مسجدی قرار دارد که در قرن هشتم استاد دهنوی آن را مرمت کرده است . همچنین ساختمان مخروبه ای به نام «هفت برادران » و مقبرة امامزاده ابراهیم ، منسوب به یکی از فرزندان امام موسی کاظم (ع) ، در این ناحیه قرار گرفته است . در گرمه محلی مشهور به قبرستان کشته ها قرار دارد که به روایتی گورستان کسانی است که در جنگ علویان و قوای سهراب گبر در این محل کشته شده اند. در مهرجان مزار عارف و صوفی بیابانکی ، شمس الدین حاجی محمدشاه ، از قرن هشتم به جای مانده است. در فرخی مسجدی قدیمی با گنبد و ایوانی بزرگ و ساختمانی به نام عمارت شیخ که بسیار قدیمی است وجود دارد. آثار چند چهارطاقی در گورستان فرخی دیده می شود که یکی از آنها به پیر معروف است و جنبة تقدس دارد. در اردیب زندانی معروف به دیوان خانه مسعود لشکر یاغی ، حاج ابراهیم بیک پسر قدرت الله نایب الحکومه جندق و بیابانک ، قرار دارد که بنای آن از ساروج است. همچنين در جندق خانه و مقبره شاعر يغماي جندقي از شعراي دوره قاجار قرار دارد.

مسيرهاي باستاني

مهمترين و پر ترددترين مسير مورد استفاده كاروانيان، مسير جندق به بيدستان بوده كه محور ارتباطي جندق معلمان بر روي همان جاده باستاني بنا شده است. از مسيرهاي ديگر ميتوان به مسير عروسان به طرود و مسير عروسان به حلوان اشاره كرد. مسير عروسان به حلوان در زمانهاي گذشته نيز بدليل وجود كويرهاي طبقه و بافت بسيار سخت، تيز و برنده زمين كه باعث زخمي شدن پاي شترها ميشده بندرت مورد استفاده قرار ميگرفته است. سون هدين كويرنورد سوئدي در كتاب كويرهاي ايران خاطرات خود از عبور از مسيرهاي جندق به بيدستان و طرود به عروسان را به رشته تحرير درآورده است. همچنين وي قصد عبور از مسير عروسان به حلوان را داشته كه پس از صحبت با بوميان منطقه و آگاهي از خطرات احتمالي از اين كار صرف نظر ميكند. عدم وجود پوشش گیاهی در عمده پهنه کویر دركنار وجود زمینهای پست باعث شده که کوچکترین بارش سبب ایجاد باتلاقهای عظيم رسي در این منطقه گردد . از این رو عبور از این کویر بدون مطالعات لازم و بررسی دقیق ماه های بارش به هیچ عنوان توصیه نمی شود .

----------------------------------------

مقالاتی ازدوستان:      تکنولوژی آبرسانی کویر قنات و آب انبار

 

Number of online users